–       Büyük Ünlü Uyumu – Μεγάλη Φωνηεντική Αρμονία

Τα φωνήεντα της τουρκικής είναι τα εξής:

Όπως έχουμε ήδη αναφέρει τα χοντρά φωνήεντα είναι τα : a, ı, o, u

Και τα λεπτά φωνήεντα: e, i, ö, ü

Σύμφωνα με την μεγάλη φωνηεντική αρμονία όταν στη λήγουσα μιας λέξης  υπάρχει χοντρό φωνήεν, το επίθημα που ακολουθεί θα είναι και αυτό χοντρό. Όταν το φωνήεν της λήγουσας είναι λεπτό, λεπτό είναι και το φωνήεν του επιθήματος που ακολουθεί.

Η αρμονία βρίσκεται σε όλες τις γνήσιες τούρκικες λέξεις εκτός τις λέξεις με ξένη προέλευση ή τις σύνθετες.

Την μεγάλη φωνηεντική αρμονία την συναντούμε στην κατάληξη πληθυντικού (-lar, -ler), στο επίθημα του απαρεμφάτου (-mak, -mek), στην τοπική πτώση (-da, -de), στην αφαιρετική πτώση (-dan, -den) κ.α.

Περίληψη

όταν στη λήγουσα υπάρχει a, ı το προσωπικό επίθημα παίρνει ı

όταν στη λήγουσα υπάρχει e, i το προσωπικό επίθημα παίρνει i

όταν στη λήγουσα υπάρχει o, u το προσωπικό επίθημα παίρνει u

όταν στη λήγουσα υπάρχει ö, ü το προσωπικό επίθημα παίρνει ü

Π.χ.     araba –lar         (αυτοκίνητα)

gel- mek           (έρχομαι)

ev- de              (στο σπίτι)

okul- dan         (από το σχολείο)

–       Küçük Ünlü Uyumu – Μικρή Φωνηεντική Αρμονία

Στην μικρή φωνηεντική αρμονία έχουμε έναν δεύτερο πίνακα για τα φωνήεντα τα οποία εκτός από χοντρά- λεπτά τα χωρίζουμε και σε στρογγυλά- μή στρογγυλά.

Τα στρογγυλά φωνήεν είναι:  u, o, ü, ö

Τα μη- στρογγυλά φωνήεν είναι: a, ı, i, e

H μικρή φωνηεντική αρμονία βασίζεται στον παρακάτω κανόνα:

όταν στη λήγουσα υπάρχει a, ı το προσωπικό επίθημα παίρνει ı

όταν στη λήγουσα υπάρχει e, i το προσωπικό επίθημα παίρνει i

όταν στη λήγουσα υπάρχει o, u το προσωπικό επίθημα παίρνει u

όταν στη λήγουσα υπάρχει ö, ü το προσωπικό επίθημα παίρνει ü

Την μικρή φωνηεντική αρμονία την συναντάμε στις παραγωγικές καταλήξεις όπως για επαγγέλματα (-cı, -ci, -cu, -cü), στην αιτιατική (-i,- ı, -u, -ü) και γενική πτώση (-in, -ın, -un, -ün) κ.α.

Π.χ. kapı – cı  (θυρωρός)

ev – i  (την πόρτα)

yol – un  (του δρόμου)

ÜNSÜZ BENZEŞMESİ –ΤΡΟΠΗ ΣΥΜΦΩΝΩΝ

Τα χοντρά σύμφωνα της Τουρκικής είναι: p, ç, t, k, f, h, s, ş

Τα λεπτά σύμφωνα της Τουρκικής είναι: b, c, d, g, ğ, v, z, j

Ο πρώτος κανόνας για τα σύμφωνα είναι  η μετατροπή των συμφώνων «p, ç, t, k» σε «b, c, d, ğ». Δηλαδή όταν μια λέξη λήγει με «p, ç, t, k» και ακολουθεί κατάληξη της οποίας το πρώτο γράμμα είναι φωνήεν τα σύμφωνα αυτά μετατρέπονται σε  «b, c, d, ğ».

Π.χ. sokak   (οδός )          sokağı (την οδό)            amaç (σκοπός)     amaca (στο σκοπό)

O δεύτερος κανόνας για τα σύμφωνα είναι όταν έχουμε μια λέξη που λήγει σε ένα από τα φωνήεντα p, ç, t, k, f, h, s, ş και ακολουθούν καταλήξεις με τα σύμφωνα «c, d»  τότε αυτά μετατρέπονται σε « ç, t».

Δηλαδή:

c   —–   ç

d   —–   t

π.χ.   çiçek  (λουλούδι)                 çiçek+ cı—- çiçekçi (ανθοπώλης)

Να τονίσουμε ότι δεν υπάρχει γενικός κανόνας για την τροπή συμφώνων έτσι υπάρχουν αρκετές εξαιρέσεις.