ΑΥΤΟΠΑΘΗ ΡΗΜΑΤΑ/ DÖNÜŞLÜ EYLEM
Τα αυτοπαθή είναι τα ρήματα που δηλώνουν ότι η ενέργεια του υποκειμένου επιστρέφει άμεσα σε αυτό.
| Α) προσθέτουμε «-n» σε ρήματα που τελειώνουν σε φωνήεν. | ||
| Aramak | aranmak | |
| Söylemek | söylenmek | |
| Korumak | korunmak | |
| Yıkamak | yıkanmak | |
| B) Προσθέτουμε «-in» σε ρήματα που λήγουν σε σύμφωνο. | ||
| Almak | alınmak | |
| Çekmek | çekinmek | |
| Giymek | giyinmek | |
| Övmek | övünmek | |
| C) Ορισμένα ρήματα παίρνουν την κατάληξη «-il» όπως τα παθητικά. | ||
| Açmak | açılmak | |
| Atmak | atılmak | |
| Üzmek | üzülmek | |
Παραδείγματα:
Güneşten korunmamız lazım. (Πρέπει να προφυλάμε τον εαυτό μας {προφυλασόμαστε} από τον ήλιο)
Genç kız yıkandı, giyindi ve evden çıktı. (Το κορίτσι πλύθηκε, ντύθηκε και βγήκε από το σπίτι)
Adam sürekli kendini övüyor. (Ο άνδρας παινεύει συνέχεια τον εαυτό του {παινεύεται})
Önemli olmayan olaylar için kendini üzme! (Μην στεναχωρείς τον εαυτό σου {μην στεναχωριέσαι} για ασήμαντα πράγματα)
ΑΛΛΗΛΟΠΑΘH ΡΗΜΑΤΑ / İŞTEŞ EYLEM
Τα αλληλοπαθή είναι τα ρήματα που δηλώνουν μια κοινή ενέργεια δύο ή περισσοτέρων υποκειμένων, η οποία περνάει αμοιβαία από το ένα στο άλλο.
| Α) στα ρήματα που λήγουν σε φωνήεν προσθέτουμε την κατάληξη «-ş» | ||
| Ağlamak | ağlaşmak | |
| Anlamak | anlaşmak | |
| Kucaklamak | kucaklaşmak | |
| Oynamak | oynaşmak | |
| Selamlamak | selamlaşmak | |
| B) Στα ρήματα που λήγουν σε σύμφωνο προσθέτουμε την κατάληξη «-iş» | ||
| Bakmak | bakışmak | |
| Bulmak | buluşmak | |
| Gülmek | gülüşmek | |
| İtmek | itişmek | |
| c) Στα ρήματα που έχουν ως ρίζα κάποιο ουσιαστικό, προσθέτουμε «-laş,-leş» | ||
| mektup | mektuplaşmak | |
| mesaj | mesajlaşmak | |
| telefon | telefonlaşmak | |
| dert | dertleşmek | |
Παραδείγματα:
Toplantıdan sonra taraflar anlaştı. (Μετά την συνάντηση συμφώνησαν οι συμβαλλόμενοι)
Dün yolda Ayşe’yi gördüm, selamlaştık ve biraz konuştuk. (Χθες είδα στο δρόμο την Αϊσε, χαιρετηθήκαμε και μιλήσαμε λίγο.)
Ahmet bütün gece barda bir kızla bakıştı. (Ο Αχμέτ όλο το βράδυ κοιταζόταν με ένα κορίτσι στο μπαρ.)
ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΤΙΚΑ ΡΗΜΑΤΑ/ETTİRGEN EYLEM
Μεταβιβαστικά είναι τα ρήματα που σημαίνουν ότι την ενέργεια δεν την εκτελεί το ίδιο το υποκείμενο, αλλά άλλο πρόσωπο κατά παραγγελία ή κατ εντολή του υποκειμένου.
| Ø Στα πολυσύλλαβα ρήματα (που δεν λήγουν σε φωνήεν ή σε «l» , «r») και στα μονοσύλλαβα φωνηεντόληκτα μεταβατικά ρήματα προσθέτουμε «-dir (-tir)» | ||
| Açmak | açtırmak | |
| Almak | aldırmak | |
| Çalışmak | çalıştırmak | |
| Yapmak | yaptırmak | |
| Ölmek | öldürmek | |
| Yemek | yedirmek | |
| Demek | dedirtmek | |
| Ø Στα πολυσύλλαβα ρήματα που λήγουν σε φωνήεν ή σε «l» , «r» προσθέτουμε «-t» | ||
| Aramak | aratmak | |
| Beklemek | bekletmek | |
| Oturmak | oturtmak | |
| Yükselmek | yükseltmek | |
| Uyumak | uyutmak | |
| Şaşırmak | şaşırtmak | |
| Ø Σε ρήματα που λήγουν σε «-rk» και σε ορισμένα αμετάβατα ρήματα που λήγουν σε «-k» προσθέτουμε «-it,-ıt, -ut, -üt» | ||
| Kokmak | kokutmak | |
| Korkmak | korkutmak | |
| Ürkmek | ürkütmek | |
| Ø Προσθέτουμε «-ir,-ır,ur,ür » ή «-ar,-er» σε κάποια μονοσύλλαβα αμετάβατα ρήματα. Δεν υπάρχει κανόνας. | ||
| Bitmek | bitirmek | |
| Doğmak | doğurmak | |
| Duymak | duyurmak | |
| Gitmek | gidermek | |
| Kaçmak | kaçırmak | |
Στα μεταβατικά ρήματα υποκείμενο είναι ο εντολέας ενώ ο εντολοδόχος (είναι πάντα έμψυχο) είναι το έμμεσο αντικείμενο και συντάσσεται με δοτική.
Ben yemek pişiriyorum. Ben anneme yemek pişirtiyorum.
(Εγώ μαγειρεύω) (Εγώ, βάζω την μάμα μου να μαγειρέψει)
Μεταβιβαστικά ρήματα τρίτου βαθμού
Μετά τις καταλήξεις «-t, -r, dır» αν προσθέσουμε και τις καταλήξεις «-t,» μπορούμε να σχηματίσουμε μεταβιβαστικά ρήματα τρίτου βαθμού.
Ali, Ahmet’i dövdü. (μεταβατικό ρήμα πρώτου βαθμού)
{Ο Αλί έδειρε τον Αχμέτ}
Ali, Ahmet’i dövdürdü. (μεταβατικό ρήμα δεύτερου βαθμού)
{Ο Αλί έβαλε να δείρουν τον Αχμέτ}
Ali, Mehmet’e Ahmet’i dövdürttü. (μεταβατικό ρήμα τρίτου βαθμού)
{Ο Αλί έβαλε τον Μεχμέτ να δείρει τον Αχμέτ}
ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ-EDİLGEN ÇATI
Τα παθητικά ρήματα φανερώνουν ότι το υποκείμενο δεν ενεργεί αλλά παθαίνει κάτι ή δέχεται μια ενέργεια από άλλο πρόσωπο. Στα Τουρκικά σχεδόν όλα τα ρήματα έχουν ενεργητική μορφή και τα παθητικά ρήματα παράγονται από αυτά:
| 1- Προσθέτουμε «-n» σε ρήματα που λήγουν σε φωνήεν: | ||
| Aramak- | aranmak | |
| Beklemek- | beklenmek | |
| Okumak- | okunmak | |
| 2- Προσθέτουμε «-in» σε ρήματα που λήγουν σε –l- : | ||
| Almak- | alınmak | |
| Bilmek- | bilinmek | |
| Bulmak- | bulunmak | |
| 3- Σε όλα τα υπόλοιπα ρήματα προσθέτουμε «-il» | ||
| Unutmak- | unutulmak | |
| Yapmak- | yapılmak | |
| Yazmak- | yazılmak | |
Σε προτάσεις με μεταβατικά ρήματα το άμεσο αντικείμενο μετατρέπεται σε έμμεσο υποκείμενο και χάνει την αιτιατική πτώση:
Polis her yerde kızı arıyor. Kız her yerde aranıyor.
(Η αστυνομία ψάχνει παντού το κορίτσι.) (Το κορίτσι αναζητείται παντού.)
Sokakta bir çanta buldum. Sokakta bir çanta bulundu.
(Βρήκα μια τσάντα στο δρόμο) (Βρέθηκε μια τσάντα στο δρόμο.)
Το ποιητικό αίτιο εκφράζει το πρόσωπο ή πράγμα από το οποίο δέχεται μια ενέργεια το υποκείμενο ενός ρήματος παθητικής διάθεσης και εκφέρεται στην Τούρκικη γλώσσα με τη λέξη tarafından (εκ μέρους/ απο)
Bu bina Belediye tarafından yapıldı.
(Το κτήριο αυτό κατασκευάστηκε από το Δήμο.)
Bu ilaçlar doktor tarafından verildi.
(Τα φάρμακα αυτά δόθηκαν από τον γιατρό)